پیشنیه مجتع خدمات بین راهی، کاروانسرا
اولین مجتمع خدمات دهی بین راهی، چاپارخانه هایی بودند که وظیفه سرویس دهی به پیک‌ها حکومتی برای انتقال پیام ها و امورات مملکتی را داشتند. در دوره هخامنشایان نیاز سرویس دهی به کاروانهای بازرگانی نیز مورد توجه قرار گرفت و در این دوران کاروانسراها، با تغییر در چاپارخانه ها،پا به عرصه جاده ها گذاشتند. هردوت، تاریخ نگار یونانی از کاروانسراها نام بده و ذکر کرده در فاصله حدود ۲۵۰۰ کیلومتری پایتخت و سارد حدود ۱۰۰ کاروانسرا ساخته شده بود که کاروان ها می‌توانستند این فاصله را در مدت ۳ ماه طی نمایند.
دوره صفویه، دوران اوج شکوفایی ساخت کاروانسراهای در ایران بوده است. شاه عباس به موقعیت ژئوپولیتیک ایران پی برده بود. گفته میشود وی برای شکوفایی تجارت، ۹۹۹ کاروانسرا در جادههای ایران، به خصوص جاده ابریشم، احداث کرده است.
بعد از ورود خودرو در دروان قاجار و پهلوی به ایران، دیگر کاروانسراهای سنتی با نیازهای جدید منطبق نبودند. ایرانیان با تغییر کاروانسرا ها به گاراژها، سعی نمودند از این فضاها همچنان به مانند قبل استفاده مفید نمایند. ولی این تغییر با عملکرد جدید آن مطابقت کامل نداشت.
مجتمع های خدماتی بین راهی در دوران معاصر
دوران پهلوی مصادف با ورود مدرنیته در ایران است. در این دوران بناهای جدیدی که سابق بر این در ایران وجود نداشت ساخته شود. این بناهای شامل اولین نمایشگاهها، اولین مجتمع های تجاری و ساختمان‌های جدید و مدرن اداری و پارک ها بوستان ها و سایر فضاهای عمومی بود.
مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی نیز در مقیاس کوچک اولین بار در دوران پهلوی، با هدف کنار هم قرار دادن رستوران و فضای سرویس دهی به خودرو‌ها احداث گردید ولی در این دوران نیز برای این هدف از تغییر کاربری کاروانسراها برای ساخت مجتمع خدماتی بین راهی استفاده میشود.
معیارهای مکانیابی مجتمع خدمات بین راهی
برای مکانیابی مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی آیتم های مختلفی وجود دارد که در ذیل به تعدادی از آنها اشاره میشود.
حمایت های دولت در ساخت مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی
دولیت در بند (د) ماده ۱۶۳ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی وجوهی را برای کمک به احداث مجتمعهای خدماتی رفاهی بین راهی و پایانه های مسافری اختصاص داده است.
بر اساس این برنامه، به منظور کمک به احداث پایانههای مسافری و باری و مجتمعهای خدماتی-رفاهی بین راهی توسط بخش غیر دولتی با اولویت تعاونیها و ایثارگران، از محل منابع داخلی شرکتهای وابسته به وزارت راه و شهرسازی در قالب وجوه اراده شده پرداخت میشود.
در این موارد و همچنین در مورد ایجاد جایگاههای سوخت، وزارت جهار کشاورزی مسبت به واگذاری حق بهرهبرداری اراضی منابع ملی خارج از حریم شهرها به صورت قیمتهای ترجیحی با رایگان بر اساس سیساتهای مصوب شورای اقتصاد با معرفی وزارت راه و شهرسازی اقدام کند.
هدفهای ساخت مجتمع خدماتی بین راهی:
مهمترین اهداف ساخت مجتمع خدماتی بین راهی ارائه سرویس های مناسب برای رانندگان و مسافران جاده است. این سرویس های باعث عدم پراکندگی واحدهای خدماتی در طول جاده و همچنین کاهش میزان تصادفات و تلفات جادهای میشود و ایمنی محور را بالا می‌برد.
در مجتمعهای خدماتی رفاهی بین راهی امکان ارائه چه خدماتی وجود دارد؟
مجتمعهای خدماتی رفاهی بین راهی امکان ارائه هرگونه خدمات رفاهی را به رانندگان و مسافران را دارند. خدمات اولیه پیشنهادی شامل: جایگاه سوخت، تعمیرگاه، سرویس بهداشتی، رستوران و پارکینگ است.
ولی به غیر از موارد مورد اشاره در مجتمعهای خدمات بین راهی امکان ارائه خدمات فروشگاهی، خدمات تفریحی، خدماتی اقامتی و متل، خدمات
طراحی مجتمع خدمات بین راهی
مهندسان مشاور هفت شهر آریا، با سابقه طولانی در طراحی انواع کاربریهای عمومی، این توانایی را دارد تا کلیه گامهای طراحی طراحی این مجتمع ها در کنار سرمایهگذاران را همراهی نماید.
گام اول طراحی مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی، مکانیابی این مجتمعها انجام است. بعد ازمکانیابی مناسب مجتمع، در گام دوم، نیاز به طرح امکان سنجی و توجیه اقتصادی مجتمع برای ارائه به سازمان ها و ارگان ها برای کسب مجوزهای مربوطه، وجود دارد. بعد از تایید طرح امکان سنجی و کسب مجوزهای لازم، در گام سوم به طراحی مجتمع های خدماتی رفاهی پرداخت میشود. در این مرحله با توجه به نیازهای منطقه و بر اساس درخواستهای کارفرما، طراحی فاز یک و دو معماری، سازه و تاسیسات انجام میپذیرد. در گام چهارم، گام نظارت بر اجرای نیز مهندسان مشاور هفت شهر آریا میتوانند به عنوان واحد ناظر، عملیات اجرایی پیمانکار را نظارت میکنند.
کارشناسان و مهندسان مشاور هفت شهر آریا با داشتن صلاحیت های مختلف شهرسازی، مطالعات جغرافیایی و برنامهریزی فضایی، طراحی شهری و طراحی معماری، توانایی دارند که در کلیه گام های طراحی و اجرای مجتمعهای خدمات بین راهی، در کنار سرمایهگذار، مراحل مختلف را به انجام برساند و در پایان به سرمایه گذار یا کارفرما تحویل نمایند.